。# Nguyên nhân phổ biến của táo bón

Táo bón là một vấn đề phổ biến của hệ tiêu hóa, nguyên nhân của nó rất phức tạp và đa dạng, chủ yếu được chia thành hai loại lớn: táo bón do thực thể (do bệnh tật, thuốc men hoặc bất thường trong cấu trúc cơ thể gây ra) và táo bón chức năng (do thói quen sống, chế độ ăn uống, các yếu tố tâm lý, v.v.), cụ thể như sau:

Một, táo bón hữu cơ: cần kịp thời đến bệnh viện để kiểm tra nguyên nhân.
Táo bón hữu cơ là táo bón do các bệnh lý ở đường ruột hoặc toàn thân, tác dụng phụ của thuốc hoặc bất thường về cấu trúc cơ thể gây ra, những nguyên nhân phổ biến bao gồm:

1. Bệnh đường ruột và hậu môn
- Bệnh lý đường ruột: như khối u lành tính/ác tính ở đại tràng, bệnh viêm ruột (bệnh Crohn), hội chứng ruột kích thích, đại tràng bẩm sinh to, dính ruột, xoắn ruột, v.v., có thể dẫn đến hẹp hoặc tắc lòng ruột, ảnh hưởng đến việc thải phân (trích dẫn).
- Bệnh lý hậu môn trực tràng: như trĩ, nứt hậu môn, áp xe quanh hậu môn, viêm trực tràng, v.v., có thể gây co thắt cơ thắt hậu môn hoặc đau khi đại tiện, khiến bệnh nhân sợ hãi khi đi đại tiện (trích dẫn).

2. Bệnh nội tiết / chuyển hóa
- Suy giáp: Sự tiết hormone giáp không đủ, dẫn đến sự giảm tốc độ nhu động ruột (trích dẫn).
- Tiểu đường: Tăng đường huyết lâu dài có thể làm tổn thương dây thần kinh ruột, ảnh hưởng đến chức năng ruột (trích dẫn).
- Khác: Như tăng canxi huyết, hạ kali huyết, có thể dẫn đến sự giãn cơ ruột (trích dẫn).

3. Bệnh lý hệ thần kinh
Như bệnh Parkinson, đa xơ cứng, đột quỵ não, liệt tứ chi, có thể ảnh hưởng đến sự chi phối thần kinh của ruột, dẫn đến giảm nhu động ruột (trích dẫn).

4. Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc có thể can thiệp vào chức năng bình thường của ruột, dẫn đến táo bón, các loại thuốc phổ biến bao gồm:
- Thuốc giảm đau/thuốc an thần (như thuốc morphine, thuốc an thần);
- Thuốc chống trầm cảm/lo âu (như sertraline, lorazepam);
- Thuốc tim mạch (như thuốc chẹn kênh canxi, thuốc hạ huyết áp);
- Khác (như thuốc kháng cholinergic, thuốc kháng axit chứa nhôm/canxi, thuốc sắt, thuốc lợi tiểu, thuốc chống bệnh Parkinson) (trích dẫn).

5. Khác
- Khối u ổ bụng/xương chậu: như u xơ tử cung, khối u buồng trứng, v.v., có thể chèn ép đường ruột gây tắc nghẽn (trích dẫn);
- Bệnh toàn thân: như suy thận, viêm cơ da, xơ cứng hệ thống, có thể dẫn đến sự giãn cơ ruột.

Hai, táo bón chức năng: loại phổ biến nhất (chiếm khoảng 70%)
Táo bón chức năng chủ yếu liên quan đến lối sống không lành mạnh và các yếu tố tâm lý, các nguyên nhân phổ biến bao gồm:

1. Yếu tố dinh dưỡng
| Yếu tố | Biểu hiện cụ thể | Cơ chế | Trích dẫn |
|---------------------|-------------------------------------------|---------------------------------------|---------------------|
| Sự thiếu hụt lượng chất xơ trong chế độ ăn | Ăn chế độ ăn tinh chế lâu dài (như gạo trắng, bột mì trắng), ít ăn rau, trái cây, ngũ cốc thô | Khối lượng phân không đủ, kích thích ruột giảm, nhu động ruột chậm lại | |
| Thiếu nước | Lượng nước uống hàng ngày dưới 1500ml | Phân khô, khó thải ra | |
| Chế độ ăn nhiều chất béo/ cay | Ăn thực phẩm chiên, thịt béo, ớt lâu dài | Dễ gây ra động lực ruột kém | |

2. Thói quen sinh hoạt
- Nhịn đi (kiềm chế cảm giác muốn đi vệ sinh): Thường xuyên vì công việc, học tập, họp hành và các lý do khác kiềm chế cảm giác muốn đi vệ sinh, dẫn đến sự nhạy cảm phản xạ trực tràng giảm, cảm giác muốn đi vệ sinh giảm, nước trong phân được hấp thụ lại, trở nên khô và cứng (trích dẫn).
- Ngồi lâu ít vận động: Ngồi lâu trong thời gian dài (như làm việc văn phòng, nằm trên giường lâu), thiếu vận động (như đi bộ, yoga, v.v.), dẫn đến nhu động ruột giảm, thực phẩm ở lại trong ruột quá lâu (trích dẫn).
- Thói quen đi tiêu không tốt: Chơi điện thoại, đọc sách, đọc báo khi đi vệ sinh dẫn đến thời gian đi vệ sinh quá lâu, làm gián đoạn phản xạ đi tiêu bình thường (trích dẫn).
- Thay đổi thói quen sinh hoạt: như đi du lịch, thay đổi múi giờ, công việc bận rộn, v.v., làm rối loạn nhịp điệu bình thường của ruột (trích dẫn).

3. Yếu tố tâm lý tinh thần
Căng thẳng tinh thần kéo dài, lo âu, trầm cảm và các vấn đề cảm xúc khác có thể làm gián đoạn phản xạ thần kinh, ảnh hưởng đến nhu động ruột và phản xạ đại tiện, dẫn đến táo bón (trích dẫn).

4. Yếu tố tuổi tác
Khi tuổi tác tăng lên, sức co bóp của cơ ruột giảm, trương lực cơ ổ bụng và vùng chậu giảm, nhu động ruột chậm lại, người cao tuổi dễ bị táo bón hơn (trích dẫn).

5. Mang thai
Phụ nữ mang thai do mức hormone thai kỳ tăng cao (ức chế nhu động ruột), tử cung to ra (chèn ép trực tràng), dễ xuất hiện táo bón (trích dẫn).

Tóm tắt và các khuyến nghị phòng ngừa
Táo bón thường là kết quả của nhiều yếu tố tác động cùng lúc (như ngồi lâu, thiếu chất xơ trong chế độ ăn uống, căng thẳng tinh thần). Đối với những bệnh nhân bị táo bón lâu dài hoặc nghiêm trọng, cần phải thăm khám kịp thời, qua các xét nghiệm (như nội soi đại tràng, kiểm tra chức năng tuyến giáp, v.v.) để xác định nguyên nhân (loại trừ các bệnh lý thực thể), sau đó điều trị theo nguyên nhân (như điều chỉnh chế độ ăn uống, thay đổi thói quen sống, điều trị bằng thuốc, điều trị bệnh nguyên phát, v.v.).

Chìa khóa để phòng ngừa táo bón:
- Ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ (như rau bina, táo, yến mạch);
- Giữ lượng nước uống hàng ngày từ 1500-2000ml;
- Tập thể dục vừa phải (như đi bộ 30 phút mỗi ngày);
- Hình thành thói quen đi đại tiện đúng giờ (như sau khi thức dậy hoặc sau 1 giờ ăn);
- Tránh nhịn đi vệ sinh, ngồi lâu;
- Giữ tâm trạng thoải mái, giảm bớt căng thẳng tinh thần.