Bitcoin và vàng: Cải cách hệ thống tiền tệ trong thời kỳ hậu đại dịch

Kể từ năm 2022, sự tương quan giữa Bitcoin và giá vàng đã tăng lên đáng kể, hiện tượng này có liên quan chặt chẽ đến sự phát triển của kỷ nguyên "hậu dịch bệnh". Trong bối cảnh thời đại này, Bitcoin có tiềm năng tham gia vào sự biến đổi lớn của hệ thống tiền tệ quốc tế. Cuộc cải cách hệ thống tiền tệ quốc tế lần này sẽ đẩy nhanh một cách chưa từng có việc làm sâu sắc thêm thuộc tính "vàng" của Bitcoin, giúp giá trị tiền tệ dự trữ của nó nhanh chóng được đưa vào tầm nhìn chính thống.

Nhìn lại lịch sử tiền tệ và sự phát triển của hệ thống tiền tệ quốc tế, kim loại quý đặc biệt là vàng đã trở thành người tiên phong của sự đồng thuận nhân loại - tiền tệ, nhờ vào tính khan hiếm, khả năng chia tách và dễ lưu trữ. Năm 1819, Anh thiết lập chế độ bản vị vàng, trách nhiệm chính của các ngân hàng trung ương các nước là duy trì tỷ lệ chính thức giữa đồng tiền của họ và vàng. Sau hai cuộc chiến tranh thế giới, hệ thống Bretton Woods được thiết lập, được quản lý và điều chỉnh bởi Quỹ Tiền tệ Quốc tế, làm cho chế độ bản vị vàng trở nên quy chuẩn hơn.

Tuy nhiên, khi đồng đô la gắn liền với vàng và trở thành đồng tiền thế giới thì phải đối mặt với "vấn đề Triffin": sự phát triển kinh tế cần tăng cung tiền, nhưng điều này sẽ dẫn đến sự giảm giá trị đồng tiền; trong khi duy trì sự ổn định của đồng đô la lại cần giữ cân bằng thanh toán quốc tế, không thể tăng cung tiền. Năm 1976, hệ thống Bretton Woods sụp đổ, hệ thống Jamaica được thiết lập, sau khi đồng đô la đã thoát khỏi vàng, nó đã trở thành đồng tiền chuẩn thế giới nhờ vào "quyền lực".

Quyền lực đồng đô la đã thúc đẩy thương mại quốc tế và phát triển kinh tế toàn cầu, nhưng cũng phải đối mặt với những khó khăn vốn có. Sức mạnh của Mỹ không thể mãi mãi mạnh mẽ, trong khi việc đồng đô la thu thuế phát hành tiền tệ từ toàn cầu cũng khiến hệ thống khổng lồ này khó có thể thoát ra. Thâm hụt thương mại và thâm hụt ngân sách không ngừng mở rộng, vấn đề này trở nên nghiêm trọng hơn trong thời gian đại dịch, nợ công gia tăng không kiểm soát. Hơn nữa, vấn đề địa chính trị cũng ngày càng nổi bật, việc Nga bị loại khỏi hệ thống SWIFT đánh dấu "điểm kỳ dị" cho xu hướng phân hóa lớn trong lĩnh vực tiền tệ.

Mặc dù vậy, vị thế đồng đô la Mỹ như một đồng tiền quốc tế trong ngắn hạn vẫn không thể thay thế. Tính đến cuối năm 2023, Mỹ vẫn chiếm một phần tư trong nền kinh tế toàn cầu, tỷ lệ đô la trong thanh toán tiền tệ toàn cầu đã tăng lên 48%, và tỷ lệ trong dự trữ ngoại hối quốc tế đạt 59%. Nhưng hạt giống của sự biến đổi đã được gieo trồng, hệ thống Jamaica dựa trên sự thống trị của đô la khó có thể duy trì trong bối cảnh địa chính trị mới và sự phát triển công nghệ.

Về hình thái của hệ thống tiền tệ quốc tế trong tương lai, Ngân hàng Thế giới đã từng dự đoán ba khả năng vào năm 2011: tiếp tục sự thống trị của đồng đô la, đồng đô la, euro và một loại tiền tệ châu Á nào đó cùng tồn tại, hoặc sử dụng hoàn toàn SDR (Quyền rút vốn đặc biệt). Hiện tại, "phi đô la hóa" đã trở thành sự đồng thuận, các sự kiện như đại dịch Covid-19, xung đột địa chính trị đang thúc đẩy nhanh quá trình này.

"Quá trình phi đô la hóa" có thể đột ngột tăng tốc trong một số trường hợp. Thứ nhất là sự phân tách chuỗi công nghiệp tăng tốc, hệ thống hợp tác phân công công nghiệp toàn cầu có thể đảo ngược, và các yếu tố an ninh có thể được ưu tiên hơn phát triển. Thứ hai là các yếu tố địa chính trị, bao gồm các xung đột khu vực khác nhau và sự phức tạp trong quan hệ giữa các cường quốc, có thể dẫn đến sự xuất hiện của tình trạng "Chiến tranh Lạnh mới".

Trong bối cảnh quyền lực đồng đô la Mỹ dần tiêu tan, khi thương mại toàn cầu tiếp tục phát triển, hệ thống tiền tệ dự trữ đa dạng có khả năng hình thành nhất là dựa trên đồng đô la, euro, nhân dân tệ, với bảng Anh, yên Nhật, SDR như những bổ sung. Một quan điểm khác cho rằng, trong tương lai có thể xuất hiện hệ thống "tiền tệ bên ngoài" được hỗ trợ bởi vàng và các hàng hóa khác, nhấn mạnh giá trị hàng hóa của tài nguyên thực (đặc biệt là năng lượng) như là sự hỗ trợ cho tiền tệ.

Trong bối cảnh này, thị trường tài chính có thể xuất hiện hai xu hướng giao dịch: một là giá vàng thoát khỏi logic định giá lãi suất thực truyền thống và tăng lên; hai là Bitcoin thoát khỏi logic định giá tài sản rủi ro truyền thống và tiếp tục tăng giá. Cả hai xu hướng này đều phản ánh kỳ vọng và phản ứng của thị trường đối với sự thay đổi của hệ thống tiền tệ trong tương lai.